ویژگی های بیابان ها:

بارندگی در بیابان های استان کم و نامنظم ولی شدید و به صورت رگبار است. این امر باعث جاری شدن آب در سطح خاک می شود و روان آب ها را ایجاد می کند و شما در این اراضی می توانید آبراهه های متعددی را در فصول بارندگی، مشاهده کنید.

«عوامل عمده ای که در ایجاد بیابان و بیابان زدایی در استان قم نقش دارند»

عوامل پیدایش بیابان در استان قم را می توان به دو دسته تقسیم کرد:

1 – عوامل محیطی: استان قم در ناحیه مرکزی ایران قرار گرفته است و لذا توسط رشته کوه های البرز و زاگرس محصور شده است و این رشته کوه ها از ورود هوای مرطوب به ناحیه مرکزی ایران جلوگیری می کنند. علاوه بر این فاصله زیاد این استان از دریاها و اقیانوس ها مانع رسیدن رطوبت به این منطقه شده و استان را در شرایط اقلیمی گرم و خشک قرار داده است. این گرمای زیاد منطقه همراه با وزش باد خشک، سبب شده است میزان تبخیر و تعرق بالا رود و حتی به چندین برابر میزان بارندگی در استان بر سد. درباره ارتفاع مرکز استان باید گفت که ارتفاع شهر قم از سطح دریا نسبتاً کم و در حدود 900 متر است که این خود در میزان بارندگی و تغییرات دما و ..... موثر است.

2 – عوامل انسانی: در بیابان زایی انسان ها به طرق مختلف نقش ایفا می کنند. در این میان، اراضی واقع در مناطق خشک و از حساسیت بیش تری در برابر تخریب آسیب پذیر ترند. استان قم نیز در مناطق خشک قرار گرفته است؛ از این رو، عوامل انسانی در بیابان زایی این استان نقش مهمی دارند که باید مورد توجه قرار گیرد.

ساکنان بیابان

در نواحی بیابانی، عواملی چون فقر طبیعت و محدودیت امکانات، باعث می شود که مردم برای به دست آوردن مایحتاج خود سخت تلاش کنند و به آن چه بدست می آورند قانع باشند و در مصرف نیز نهایت وقت را به عمل آورند. استان قم نیز از دیرباز شاهد چنین وضعیتی بوده است.

امروزه برخی از روستاها و آبادی های استان به علت حرکت ماسه های روان و خراب شدن مزارع و خانه ها یا به علت کمبود آب، از بین رفته اند و ساکنان آن ها به شهرها مهاجرت کرده اند. به همین دلیل، در نواحی بیابانی استان، روستاهای زیادی را می بینیم که به صورت متروکه یا مخروبه به حال خود رها شده اند.

دشت کویر: میان قوس های جنوبی البرز در شرق تهران و بلندی های آتشفشانی خرقان و ساوه و تفرش در جنوب غربی پایتخت، منطقه بزرگ و مثلث مانندی وجود دارد که قاعده آن از شرق کوه های طبس تا کوه های سبزوار کشیده شده است. دو ضلع دیگرآن از یک سو به کوه های تفرش، کاشان، انارک، جندق و از سویی دیگر به ارتفاعات جنوبی البرز، سمنان و کوه های ته رود تا سبزوار امتداد یافته است. این منطقه را دشت کویر می نامند. یک ضلع این مثلث در جهت شمال غربی به جنوب شرقی و ضلع دیگر آن در جهت جنوب غربی به شمال شرقی است. سمت شمال غربی به جنوب شرقی مربوط به چین های البرز شرقی تا کوه های خراسان است. حوزه های داخل این مثلث را ارتفاعاتی از هم جدا می کنند. در مرکز این مثلث ارتفاعات خور و جندق و در مغرب آن ارتفاعات دوازده امام، سیاه کوه، سفید آب و کوشک واقع شده و بین آب ها نیز چاله ها و حوزه هایی به وجود آمده اند. حوزه مسیله در غرب و حوزه دشت کویر در شرق است. بخشی از محدوده شمال و شرق استان قم در حوزه کویر مسیله قرار گرفته است. ویژگی های عمومی این حوزه در زیر ذکر

می شود.

حوزه مسیله: حوزه مسیله مانند یک چهار ضلعی در جهت شمال غربی به جنوب شرقی قرار گرفته است که گودترین آن در ناحیه جنوب شرقی، دریای نمک یا دریای مسیله نام دارد. درشمال غربی حوزه، بلندی های آتش فشانی ساوه ورزند و در جنوب غربی آن بلندی ساوه و قم و کاشان قرار دارند. در شمال شرقی آن نیز بلندی های رود شور و دوازده امام و سیاه کوه واقع شده و در جنوب شرقی آن بریده تر است و شامل بلندی های مرنجاب و سفید آب، طلحه و ملک آباد است.